Pałac Radolińskich w Jarocinie

---

Projekt

Władysław Radoliński (1806–1879) zlecił architekturę swojej rodowej siedziby Friedrichowi Augustowi Stülerowi, architektowi cenionemu zarówno w Polsce, jak i za granicą. To właśnie Stüler zyskał renomę w Europie jako twórca muzeów, pałaców i uniwersytetów, a jego prace można znaleźć w miastach takich jak Berlin, Budapeszt, Królewiec, Sztokholm czy Kolonia.

W przeszłości Radoliński współpracował z nim przy projektowaniu pałacu w Poznaniu, który dzisiaj można znaleźć przy placu Wolności. Niestety, zamiar zbudowania pałacu w Jarocinie nie doszedł do skutku z powodu trudności technicznych.

Radoliński marzył o dostojnej siedzibie zarówno dla siebie, jak i dla swoich potomków. Dzięki temu, Stüler miał możliwość wykazania się swoim talentem. Planowane miejsce budowy znajdowało się w pięknym jarocińskim parku, który wówczas był własnością Radolińskich. Oddalone o kilkaset metrów od dawnej siedziby, znanej jako Skarbczyk, miało ono stać się nową siedzibą rodziny. Skarbczyk, który później został poddany renowacji, miał być używany jako rodowy skarbiec oraz archiwum.

Ostateczna wersja projektu autorstwa Stülera, która uzyskała akceptację Radolińskiego, miała być przykładem angielskiego neogotyku. Być może wpływ na wybór tego stylu miała obecność Władysława Radolińskiego na koronacji królowej Wiktorii w Londynie w roku 1838, gdzie mógł dostrzegać architektoniczne inspiracje, które później wpłynęły na wizję jego przyszłej siedziby.

Budowa

Budowa tego niezwykłego pałacu miała swoje początki w 1848 roku. Zrealizowana rezydencja projektowana była z trzema kondygnacjami. Główne wejście do pałacu to efektowny ryzalit, uwieńczony charakterystycznym krenelażem.

Frontowa część budynku była skierowana ku malowniczemu parkowi, podczas gdy tylna elewacja została zaaranżowana tak, aby otwierała się na centrum miejskie. Ogród usytuowany za pałacem świetnie komponował się z przestronnym tarasem, który zaprojektował znany architekt, Stüler.

Wśród specjalistów zaangażowanych w budowę obiektu byli fachowcy z wielu miejscowości, w tym z Poznania, Berlina, Wrocławia, Charlottenburga, Krotoszyna oraz Milicza. Prace budowlane, prowadzone z niewielkimi przerwami, zakończyły się definitywnie w 1865 roku, kiedy to sala wielka uzyskała finalny wygląd.

Wnętrza pałacowe były przestrzenią z wieloma pokojami i udogodnieniami, w tym sypialniami dla członków rodziny oraz gości, bogatą biblioteką, eleganckim buduarze, imponującymi holami, salonem, oranżerią z imponującą kolekcją 600 doniczek z kwiatami, a także salą wielką, nowoczesnymi łazienkami, kuchnią, pokojem dla pokojówki, garderobą, przestrzenią do pracy oraz funkcjonalną jadalnią. Nie zapomniano również o tarasie, który stanowił idealne dopełnienie całości aranżacji.

Aranżacja

W pałacu Radolińskich zachwyca różnorodność arystokratycznych pokoi, które noszą nazwy zainspirowane dominującymi kolorami. Wśród nich wyróżniają się pokoje: biały, żółty, niebieski oraz zielony, co potęguje ich charakterystyczny klimat.

Podłogi w większości pokoi zostały pokryte drewnem, co nadaje wnętrzom ciepły i elegancki wygląd. W głównym holu uwagę przyciągają wysokie i smukłe witraże, które wprowadzały do pomieszczenia grację i świetlną grę kolorów.

Wyposażenie wnętrz stanowiły meble, które miały swoją historię i były częścią kolekcji Radolińskich przez wiele lat, jak również te, które zostały starannie zakupione lub zamówione w całej Europie. Część z nich została nabyta od księcia Bernarda Potockiego, znanego gościa jarocińskiego pałacu, a także od ostatniego króla Polski, Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Obrazy zdobiły niemal każde pomieszczenie, przyczyniając się do artystycznego wyrazu wnętrz. Wiele mebli było pozłacanych, a stoły szczyciły się marmurowymi płytami. Kominki natomiast wyróżniały się rzeźbionymi frontami, co podkreślało kunszt i luksus.

Niezwykłą atmosferę dopełniały elementy takie jak mahoniowy fortepian, antyczna waza z Pompei, firany z włoskiego adamaszku, dębowe łoża, wenecki gobelin z herbem Medyceuszy, brązowe żyrandole, złocona porcelana, antyczne zegary oraz rzeźby.

W momencie ukończenia budowy pałacu, jego biblioteka liczyła kilkaset książek, w tym dzieła wielkich myślicieli, jak Voltaire i Rousseau, starodruki oraz publikacje z zakresu prawa, historii i literatury pięknej. Jednym z najcenniejszych zbiorów była Biblia brzeska, znana jako Radziwiłłowska, wydana w 1563 roku. Z biegiem lat księgozbiór był sukcesywnie powiększany, wzbogacając zasoby kulturowe pałacu.

Renowacje i rozbudowa

Renowacje pałacu Radolińskich w Jarocinie rozpoczęły się już po śmierci Władysława i Józefiny Radolińskich w latach 1881-1883. Działania te zlecił ich syn, Hugo Radoliński, pruski dyplomata odnajdujący się na arenie międzynarodowej. Jego liczne podróże sprawiły, że prace nadzorował jego syn, Alfred, który wcielił się w rolę kierownika nadzoru od 1883 roku.

Do kluczowych działań zaliczało się archiwizowanie bogatej kolekcji broni, zarówno nowoczesnej, jak i historycznej. Wielkopolska mogła poszczycić się największą kolekcją tego typu, w której znalazły się miecze i szpady autorstwa takich mistrzów jak Manich, Martin, czy Rinq. W obszarze broni palnej wyróżniały się pozycje od Cominazzo i Lazaro.

W jadalni pałacu zainstalowano zabytkową boazerię, którą pozyskano z jednego z austriackich zakonów. W międzyczasie, starannie odrestaurowywano wnętrza, co obejmowało malowanie, instalację nowych tapet oraz konserwację mebli takich jak fotele czy krzesła. Ważnym krokiem było również rozpoczęcie prac nad rekonstrukcją parku, który został zaprojektowany w stylu angielskim przez Peter Joseph Lenné i samego Władysława Radolińskiego.

Hol pałacu zyskał nowe witraże, które zostały wykonane na indywidualne zamówienie Hugona w Paryżu. Reprezentowały one św. Jerzego oraz herby przodków Radolińskich. Ekskluzywność wystroju uzupełniały egzotyczne akcenty, na przykład 137 sztuk chińskiej porcelany, które znajdowały się w renesansowej szafie.

W holu umieszczono również marmurowy kominek, będący prezentem od sułtana Abdula Hamida II, z brązowymi i pozłacanymi figurkami wilków, które niegdyś należały do Stanisława Augusta Poniatowskiego. Przyciągały uwagę także dekoracje w garderobie, oparte o herb włoskiego rodu Sforzów oraz perskie dywany i haftowane na złoto kotary. W pałacu znalazły się także cenne przedmioty liturgiczne, na przykład srebrny krucyfiks dany przez papieża Piusa IX, a także marmurowy lawaterz z XVI wieku.

Pod koniec XIX wieku pałacowa biblioteka znacznie się powiększyła, składając się z około 10 tysięcy tomów, w tym cennego rękopisu Jana Potockiego „Rękopis znaleziony w Saragossie”. Rodzinne dokumenty, genealogię oraz korespondencję przechowywano w pancernej szafie. W zbiorach znajdowały się także dzieła znanych artystów, takich jak Carla Dolci, Antoon van Dyck, oraz Richard Lauchert, obok bogatej kolekcji numizmatycznej, w której najstarsze monety pochodziły z czasów starożytnych, w tym medal z portretem Zygmunta III Wazy z 1623 roku.

W latach 90. XIX wieku oraz na początku XX stulecia kontynuowano przebudowy pałacu. Prace obejmowały odnawianie schodów, pieców, tynków, a nawet ogrodzenia i dachu. W 1898 roku w parku zbudowano dom ogrodnika, znajdujący się obok głównego wjazdu na teren rezydencji. W roku 1906 wprowadzono bieżącą wodę, a następnie gazowe oświetlenie w 1908. W tym samym czasie oranżerie przekształcono w bibliotekę, co pozwoliło na odpowiednie zorganizowanie zbiorów książkowych pałacu.

Rok 1910 przyniósł umieszczenie na tylnej elewacji pałacu zegara słonecznego, dokonania Richarda Munzky. Nieopodal rezydencji w parku wzniesiono budynek gospodarczy. W latach 1911–1914, książę Hugo zainicjował rozbudowę pałacu, zgodnie z projektem jarocinianina Augusta Frietzschego, w celu dobudowy wschodniego skrzydła.

W wyniku tragicznego pożaru, który miał miejsce 4 grudnia 1917 roku, straty były ogromne. Spłonęła znaczna część książek, mebli oraz kolekcji dzieł sztuki i broni. Odbudowa budynku ciągnęła się przez kilka lat, jednak świetność wnętrz pałacu nigdy nie została w pełni przywrócona. Pożar oraz trudne czasy międzywojnia, a także II wojna światowa, spowodowały, że pałac nie odzyskał już swojej dawnej chwały. Wilhelm, wnuk księcia Hugona, opuścił Jarocin 24 stycznia 1945 roku, uciekając przed zbliżającą się Armią Czerwoną.

Los pałacu po wojnie

Pałac Radolińskich, mimo burzliwej historii, uniknął wielu zniszczeń, jakie miały miejsce w trakcie działania Armii Czerwonej. Nie obyło się jednak bez przykrych incydentów, takich jak wandalizm i kradzieże. Początkowo, nowe władze miasta podjęły odpowiednie kroki, by ochronić znajdujące się w pałacu cenne przedmioty, chociaż rezultaty tych działań były różnorodne.

Z upływem czasu, w budynku pałacowym ulokowano różnorodne instytucje, co świadczy o jego adaptacyjności i znaczeniu w lokalnej społeczności. Wśród instytucji jakie tam zagościły, można wymienić: Państwowy Ośrodek Kształcenia Bibliotekarzy, Szkołę Podstawową nr 3, Państwową Szkołę Muzyczną, siedzibę jarocińskiego koła Polskiego Towarzystwa Historycznego, a także Bibliotekę Publiczną Miasta i Gminy Jarocin.

Ostatnio, w roku 2022, w pałacu otwarto nową ekspozycję stałą Muzeum Regionalnego, co dodaje kolejny rozdział do bogatej historii tego miejsca.

---

Oceń: Pałac Radolińskich w Jarocinie

---