Czesław Madajczyk

Nauka i edukacja

Czesław Madajczyk, ur. 27 maja 1921 w Jarocinie, zm. 15 lutego 2008 w Warszawie, był znaną postacią polskiej historii oraz życia akademickiego. Jako historyk oraz polityk, Madajczyk miał znaczący wpływ na rozwój badań naukowych w Polsce.

Jego kariera naukowa łączyła się z rolą nauczyciela akademickiego i profesora nauk humanistycznych, w ramach której edukował wiele pokoleń studentów. W latach 1971–1983 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Historii PAN, co ukazuje jego zaangażowanie w rozwój polskiej historiografii.

Życiorys

Czesław Madajczyk to postać, której życie związane było z wieloma istotnymi wydarzeniami w dziedzinie nauki i historii. W 1939 roku ukończył Gimnazjum Humanistyczne w Jarocinie, a w 1947 roku studia na Wydziale PrawaUniwersytetu Wrocławskiego. Twoje dalsze kształcenie nastąpiło w 1949 roku, kiedy to uzyskał tytuł magistra socjologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

W 1954 roku, na podstawie pracy dotyczącej burżuazyjno-obszarniczej reformy rolnej w Polsce w latach 1918–1939, uzyskał stopień naukowy kandydata nauk w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych. W kolejnych latach jego kariera akademicka rozwijała się dynamicznie; w 1955 roku został docentem, w 1963 profesorem nadzwyczajnym, a 1972 roku profesorem zwyczajnym.

Czesław Madajczyk przez kilka lat, w okresie 1954–1958, prowadził wykłady w Wyższej Szkole Nauk Społecznych przy KC PZPR, a w latach 1954-1956 także w Wojskowej Akademii Politycznej. Od 1955 roku rozpoczął pracę w Instytucie Historii PAN w Warszawie, gdzie przez wiele lat pełnił różne funkcje kierownicze, począwszy od Zakładu Historii Polski Okresu Międzywojennego, a następnie od 1991 roku Zakładu Historii II Wojny Światowej.

W swoim zawodowym życiu Czesław Madajczyk był także sekretarzem naukowym Instytutu w latach 1956–1962, wicedyrektorem w latach 1962–1968, a także zastępcą sekretarza Wydziału I Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk od 1968 do 1971 roku. Jego działalność redakcyjna obejmowała współwłaścicielstwo kwartalnika „Dzieje Najnowsze”, w którym pełnił rolę redaktora naczelnego w latach 1969–1996.

W latach 1971-1983 sprawował także funkcję dyrektora IH PAN. Jego zaangażowanie w sferze nauki zostało docenione; od 1979 roku był członkiem korespondentem PAN, a od 1991 członkiem rzeczywistym Akademii. Przez wiele lat przewodniczył Komisji Historii I i II Wojny Światowej, a ponadto był wiceprezesem Międzynarodowego Komitetu Historii II Wojny Światowej.

Ważnym wkładem Madajczyka do polskiej historiografii są jego liczne publikacje. Wydał on ponad 600 prac dotyczących historii Polski oraz Europy, w tym jedyną syntezę niemieckiej polityki okupacyjnej w Polsce podczas II wojny światowej pt. Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce. Dodatkowo, jego badania nad kulturą w czasach wojny prowadzone były w ramach projektu Inter Arma non silent Musae oraz pod jego redakcją ukazał się kilkutomowy zbiór dokumentów o powstaniu warszawskim.

Nie mniej istotna jest jego działalność w zakresie badań nad Generalnym Planem Wschodnim, a także praca dotycząca zbrodni katyńskiej, która pojawiła się w 1989 roku. Madajczyk wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej w 1948 roku, a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, pozostając aktywnym członkiem polsko-radzieckiej komisji partyjnej do 1990 roku.

Nagrody i odznaczenia

W ciągu swojej kariery Czesław Madajczyk zyskał liczne odznaczenia i nagrody, które podkreślają jego wkład w badania historyczne. Został odznaczony zarówno Krzyżem Kawalerskim, jak i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a także Orderem Sztandaru Pracy II klasy.

W ramach osiągnięć zawodowych, otrzymał nagrodę państwową I stopnia, nagrodę Ministerstwa Obrony Narodowej oraz nagrodę „Polityki” za swoją pracę zatytułowaną Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce.

Nie był to jednak koniec jego sukcesów – został także dwukrotnie wyróżniony nagrodą „Polityki” za publikacje Generalna Gubernia w planach hitlerowskich oraz Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim.

W 1978 roku przyznano mu nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zamościu za jego całokształt badań dotyczących Zamojszczyzny. Natomiast w 1979 roku zdobył nagrodę „Problemów” za popularyzację wiedzy historycznej.

Co więcej, był laureatem zespołowych nagród, które otrzymał z rąk Sekretarza Naukowego PAN. Wspólnie z Ludową Spółdzielnią Wydawniczą został uhonorowany za wybitne wydawnictwo źródłowe dotyczące Zamojszczyzny w kontekście działań SS.

Kontrowersje

W swojej książce Tajne oblicze GL-AL i PPR, Marek Jan Chodakiewicz oraz Piotr Gontarczyk oskarżają Czesława Madajczyka o jego dyspozycyjność wobec władz komunistycznych. Zdaniem autorów, jego postawa w tamtym okresie budzi wiele wątpliwości i kontrowersji.

W odpowiedzi na te zarzuty, Anna Cienciała, recenzentka wspomnianej publikacji, nie zgadza się z tymi twierdzeniami. Jej opinia podkreśla inne aspekty działalności Madajczyka, które mogą rzucać nowe światło na jego historię i wkład w dzieje Polski.

Życie prywatne

Czesław Madajczyk był synem Stanisława oraz Heleny, której panieńskie nazwisko brzmiało Nicke. Związek z Zofią Wojtasińską zaowocował dwójką synów: profesorem historiiPiotrem oraz Jackiem. Przez większość swojego życia mieszkał w stolicy, w Warszawie.

Główne publikacje

Czesław Madajczyk, wybitny historyk specjalizujący się w tematyce II wojny światowej i okupacji, jest autorem wielu istotnych prac naukowych, które w znaczący sposób wpłynęły na polską historiografię. Poniżej przedstawiamy jego najważniejsze publikacje:

  • Burżuazyjno-obszarnicza reforma rolna w Polsce 1918–1939, Książka i Wiedza, Warszawa 1956,
  • Sprawa reformy rolnej w Polsce 1939–1944. Programy – taktyka, PWN, Warszawa 1961,
  • Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, PWN, Warszawa 1961,
  • Hitlerowski terror na wsi polskiej 1939-1945. Zestawienie większych akcji represyjnych, PWN, Warszawa 1961,
  • Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, 2 t., PWN, Warszawa 1970,
  • Die Okkupationspolitik Nazideutschlands in Polen 1939–1945, Akademie-Verlag, Berlin 1987 (skrócona wersja w języku niemieckim),
  • (red.) Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim, PIW, Warszawa 1974,
  • (red.) Zamojszczyzna – Sonderlaboratorium SS. Zbiór dokumentów polskich i niemieckich z okresu okupacji hitlerowskiej, 2 t., Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1977 (wyd. II 1979),
  • Kultura europejska a faszyzm. Szkice, Ossolineum, Wrocław 1979,
  • Dramat katyński, Książka i Wiedza, Warszawa 1980,
  • (red.) Inter Arma non silent Musae. Wojna i kultura 1939–1945, PIW, Warszawa 1982 (przekład polski),
  • Faszyzm i okupacje 1938–1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, 2 t., Warszawa 1983,
  • Dramat katyński, Warszawa 1989,
  • (red.) Generalny Plan Wschodni. Zbiór dokumentów, IH PAN, Warszawa 1990,
  • Vom Generalplan Ost zum Generalsiedlungsplan, Saur, München 1994,
  • Klerk czy intelektualista zaangażowany? Świat polityki wobec twórców kultury i naukowców europejskich w pierwszej połowie XX wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999.

Każda z powyższych pozycji stanowi istotny wkład w zrozumienie i analizę skomplikowanej historii Polski oraz Europy w czasach zagrożenia i konfliktu.

Przypisy

  1. a b MagdalenaM. Hułas MagdalenaM., Czesław Madajczyk 1921–2008 [online], Instytut Historii PAN, 17.10.2024 r.
  2. AnnaA. Cienciała AnnaA., Tajne oblicze GL-AL i PPR. Dokumenty, selected and edited by Marek J. Chodakiewicz, Piotr Gontarczyk and Leszek Żebrowski, „Sarmatian Review” (2), 2001 r., s. 798.
  3. CzesławC. Łuczak CzesławC., Wkład profesora Czesława Madajczyka do rozwoju badań naukowych nad dziejami najnowszymi, „Dzieje Najnowsze”, 1-2, Wrocław 1981 r.
  4. Trybuna Robotnicza, nr 208, 19.10.1981 r.
  5. Jerzy Wiatr w Trybuna Szczególne zwierciadło (archiwum). trybuna.com.pl.
  6. Chodakiewicz wyraził się także krytycznie o Madajczyku w rozmowie z redaktorką „Naszego Dziennika” Małgorzatą Rutkowską: „A od kogo mieli się uczyć dzisiejsi młodzi historycy? Od dyżurnego komunisty gomułkowca Czesława Madajczyka, w którego sztandarowej pracy trudno odróżnić, co jest ściągnięte z dokumentów Delegatury Rządu, a co jest jego własną "oryginalną" analizą, bo naukowiec ten był tak oszczędny w przypisach?”

Oceń: Czesław Madajczyk

★★★★★
Średnia ocena:4.64 Liczba ocen:22