Jerzy Danielewicz (historyk)

---

Życiorys

Jerzy Danielewicz przyszedł na świat 16 września 1921 roku w Jarocinie. Był synem Wiktora Bronisława, który pełnił zaszczytną rolę oficera Wojska Polskiego i brał udział w powstaniu wielkopolskim, a jego matką była Maria z domu Kleindienst. Rodzina Danielewiczów miała korzenie nauczycielskie, pochodząc z Cieślina, w powiecie inowrocławskim. W 1935 roku osiedliła się w Warszawie, gdzie młody Jerzy rozpoczął swoją edukację. Najpierw uczęszczał do VIII Państwowego Gimnazjum im. Władysława IV, a później kontynuował naukę w Liceum Handlowym im. Roeslerów.

Okres drugiej wojny światowej spędził w Warszawie, gdzie pracował w fabryce jako robotnik. W tym trudnym czasie zaangażował się także w tajne nauczanie, prowadząc lekcje dla młodzieży w Opocznie, obejmujące program dla klas I-IV gimnazjalnych. Po wojnie udało mu się zdać maturę na tajnych kompletach, a następnie potwierdził ją w państwowej komisji egzaminacyjnej dla abiturientów.

Na krótko zatrudnił się jako nauczyciel w szkołach w Łodzi, takich jak Prywatne Męskie Gimnazjum i Liceum przy ul. Bocznej 5 oraz w Szkole Powszechnej nr 134. W latach 1945–1949 studiował historię na Uniwersytecie Łódzkim, zdobywając tytuł magistra filozofii w zakresie historii.

W ramach studiów, już od października 1948 roku, pełnił funkcję asystenta oraz kierownika Katedry Historii Powszechnej Nowożytnej i Najnowszej. W latach 1951–1953 zrealizował aspiranturę krajową na łódzkiej uczelni, co umożliwiło mu prowadzenie dalszych badań naukowych. W okresie 1953-1954 pracował jako adiunkt, a w 1954 roku uzyskał stopień doktora dzięki rozprawie pod tytułem Sejm emigracyjny 1831-1848, którą napisał pod kierunkiem prof. Józefa Dutkiewicza. Współpracował wówczas z innymi renomowanymi postaciami naukowymi, w tym z prof. Natalią Gąsiorowską oraz Witoldem Łukaszewiczem.

W październiku 1954 roku, w ślad za prof. J. Willaume, przeniósł się do Lublina i objął stanowisko zastępcy profesora w Zakładzie Historii Powszechnej Nowożytnej i Najnowszej na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. Po kilku latach, w 1961 roku, rozpoczął pracę na Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku, gdzie był starszym wykładowcą w Zakładzie Historii Powszechnej oraz Polski XIX i XX wieku.

W 1963 roku przedstawił na UMK w Toruniu swoją rozprawę habilitacyjną o tytule Ruchy rewolucyjne na ziemiach Polski południowo-wschodniej w latach 1918–1923, a rok później uzyskał tytuł docenta. Od tego momentu jego kariera zawodowa nierozerwalnie związana była z Bydgoszczą oraz Toruniem.

1 kwietnia 1969 roku powierzono mu organizację Wyższej Szkoły Nauczycielskiej w Bydgoszczy, gdzie 1 lipca 1969 roku mianowano go pierwszym rektorem. Jego zadaniem było zorganizowanie struktury dydaktycznej oraz pozyskanie odpowiedniej kadry naukowej. Dodatkowo pełnił on funkcję kierownika Zakładu Historii i Nauk Politycznych na Wydziale Humanistycznym WSN w Bydgoszczy.

1 marca 1971 roku przeniesiono go na stanowisko docenta w Instytucie Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu, co pozwoliło mu powrócić do badań nad polską emigracją we Francji. W latach 1971-1972 odbył stypendium w Paryżu, finansowane przez francuskie ministerstwo edukacji. W 1976 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk humanistycznych, a w latach 1984-1987 był dyrektorem Instytutu Pedagogiki i Psychologii UMK, współpracując z Uniwersytetem w Oldenburgu w dziedzinie historii i problematyki polsko-niemieckiej.

Od 1988 roku jego głównym miejscem pracy była Akademia Nauk Społecznych w Warszawie – Filia w Bydgoszczy, gdzie pełnił funkcję profesora. Po likwidacji uczelni w 1990 roku przeniósł się do Instytutu Historii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, zostając kierownikiem Zakładu Historii Polski oraz Powszechnej XIX i XX wieku. 19 lutego 1991 roku Prezydent RP nadał mu tytuł profesora zwyczajnego. W tym samym roku przeszedł na emeryturę, a w 1994 roku ostatecznie zrezygnował z pracy dydaktycznej.

Jerzy Danielewicz zmarł 8 kwietnia 1997 roku w Bydgoszczy, a jego ostatnim miejscem spoczynku jest cmentarz katolicki św. Trójcy przy ul. Lotników 7. Życie osobiste Jerzego Danielewicza to również historia rodzinna, zawarł on związek małżeński z Haliną Mieczysławą Zimowską w 1946 roku. Wspólnie wychowali syna Stanisława Olgierda (ur. 1947) oraz córki Annę Małgorzatę (ur. 1950) i Małgorzatę Marię (ur. 1953).

Dorobek naukowy

Jerzy Danielewicz to wybitny historyk, który ma na swoim koncie 81 publikacji, w tym 54 artykuły, 14 książek, a także 5 skryptów i podręczników. Ponadto pełnił funkcję redaktora w 6 pracach zbiorowych. Jego działalność akademicka obejmowała promowanie 6 doktorów oraz około 250 magistrów. Zrecenzował 12 prac doktorskich, 5 habilitacyjnych oraz dokonał ocen dorobku naukowego 3 kandydatów do tytułu profesora.

Badania naukowe Danielewicza koncentrowały się na wybranych aspektach historii Polski oraz Europy. Na początku swojej kariery badał dzieje powstania listopadowego i losy emigracyjnego sejmu polskiego we Francji, co zaowocowało zarówno jego pracą magisterską, jak i rozprawą doktorską. W kolejnych latach na nowo zajmował się tematyką stosunków polsko-francuskich, w czym brał aktywny udział w pracach nad monografią zatytułowaną Polska – Francja. Dziesięć wieków związków politycznych, kulturalnych i gospodarczych, która została uhonorowana ministerialną nagrodą.

W swoim dorobku Danielewicz badał również dziejowe aspekty miast Kujaw, Pomorza oraz Wielkopolski. Był redaktorem naukowym kilku monografii dotyczących historii takich miast jak Grudziądz, Kłecko, Kowalewo Pomorskie, Nakło nad Notecią oraz Radziejów. Również jego zainteresowania obejmowały początki II Rzeczypospolitej, zwłaszcza związane z radykalnymi ruchami społeczno-narodowymi, nad którymi napisał rozprawę habilitacyjną. Dodatkowo, poświęcał czas historii oświaty i szkolnictwa, szczególnie w kontekście Polski międzywojennej.

Jerzy Danielewicz pozostawił również po sobie wiele publikacji o charakterze naukowym oraz popularnonaukowym, które ukazywały się na łamach różnych periodyków zarówno uczelnianych, jak i regionalnych, takich jak Kronika bydgoska czy Kalendarz bydgoski, a także w licznych gazetach codziennych.

Aktywność społeczna

Jerzy Danielewicz angażował się aktywnie w działalność różnych organizacji politycznych i społecznych. Od 1948 roku był członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP), a od 1964 roku przynależał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). W listopadzie 1980 roku stał się jednym z członków niezależnego związku zawodowego NSZZ „Solidarność”.

W swojej karierze akademickiej Danielewicz przez długie lata był też aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego, gdzie pełnił funkcję sekretarza oddziału w Lublinie w latach 1958–1959 oraz przewodniczącego oddziału w Bydgoszczy od 1969 do 1971 roku. Był również zaangażowany w Międzynarodowe Towarzystwo Historii Edukacji.

Jego działalność rozciągała się również na Bydgoskie Towarzystwo Naukowe oraz Włocławskie Towarzystwo Naukowe. Dodatkowo, pełnił rolę prezesa oddziału w Polskim Towarzystwie Nautologicznym oraz był aktywnym członkiem Stowarzyszenia Marynistów Polskich. W latach 90. XX wieku był związany z oddziałem bydgoskim Towarzystwa Polska-Niemcy.

Nagrody i odznaczenia

W życiu Jerzego Danielewicza, uznanego historyka, niezwykle ważną rolę odegrały liczne wyróżnienia oraz nagrody, które odzwierciedlają jego wkład w rozwój szkolnictwa i nauki w Polsce.

• nagroda zespołowa II stopnia ministra szkolnictwa wyższego otrzymana w 1966 oraz 1984 roku,
• nagroda indywidualna III stopnia ministra oświaty i szkolnictwa wyższego z 1970 roku,
• złota odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego przyznana w 1965 roku,
• odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego, również z 1965 roku,
• odznaka honorowa „Za szczególne zasługi dla rozwoju województwa bydgoskiego”,
• złoty Krzyż Zasługi, który otrzymał w 1972 roku,
• krzyż kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

---

Oceń: Jerzy Danielewicz (historyk)

---